Yurtdışında yerleşik kişilerin – ister yabancı ülke vatandaşı, isterse Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olsun – kendi adlarına kayıtlı yabancı plakalı kara taşıtlarını Türkiye’ye getirmeleri, Türk gümrük hukukunda özel bir rejime tabidir. Bu uygulama, 4458 sayılı Gümrük Kanunu hükümleri çerçevesinde “Geçici İthalat Rejimi” veya “Turistik Kolaylıklar” adı verilen özel bir statüde değerlendirilmekte olup, taşıtların kişisel veya ticari amaçlarla Türkiye’ye geçici olarak sokulmasına imkan tanımaktadır.
İki düzenlemenin hukuki dayanağını başta 4458 sayılı Gümrük Kanunu, ardından 29.09.2009 tarihli ve 2009/15481 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, 13.10.2015 tarihli 2015/8113 sayılı Karar ve bu kararların uygulanmasına yönelik 1 Seri No.lu Geçici İthal Edilen Kara Taşıtlarına İlişkin Gümrük Genel Tebliği oluşturmaktadır.
“Turistik Kolaylıklar” yabancı plakalı aracın kişisel veya gayri ticari amaçlarla Türkiye’ye geçici olarak sokulmasına imkan tanımaktadır. Bu imkândan faydalanmak isteyen kişilerin taşıtı Türkiye’ye getirebilmesi için temel şart, kişinin Türkiye Gümrük Bölgesi dışında yerleşik olmasıdır. Bu “yerleşiklik” şartı, kişinin Türkiye’ye giriş tarihinden geriye doğru son 1 yıl içinde en az 185 gün fiilen yurt dışında bulunmuş olması ile sağlanır. Bu süre, kişinin pasaport kayıtları üzerinden Ticaret Bakanlığı sistemince otomatik olarak tespit edilmekte olup, bu kapsamda Türkiye’ye araçla giriş yapmadan önce e-Devlet üzerinden “Yurtdışında Yerleşiklik Sorgulama” yapılması son derece önem arz etmektedir.
Yukarıda belirtilen şartları sağlayan kişiler, kendi adlarına kayıtlı yabancı plakalı taşıtlarını Türkiye’ye en fazla 730 gün süreyle getirme hakkına sahiptir. Ancak 730 günlük süre dolmadan aracın yurtdışına çıkarılması veya 730 günlük sürenin doldurulması durumunda turistik kolaylık hakkından yeniden yararlanabilmek için kişinin tekrar 185 gün yurtdışında yerleşik olarak bulunması aranmaktadır.
Uygulamaya ilişkin olarak emeklilere tanınan önemli bir istisna da bulunmaktadır. Yurt dışında resmi olarak emekli olmuş kişiler, bu durumlarını belgelemeleri koşuluyla ilk girişlerinde 185 gün şartına tabi tutulmadan turistik kolaylıktan yararlanabilmektedir. Aynı şekilde, 730 günlük sürenin bir kısmını kullanıp yurtdışına çıkan emekli kişiler, kalan süreyi kullanmak üzere yeniden giriş yaptıklarında da 185 gün şartı aranmaksızın taşıt getirme hakkını kullanabilirler.
Turistik kolaylık kapsamında Türkiye’ye getirilen taşıtlar yalnızca, taşıtı getiren kişi ile birlikte onun eşi ve çocukları tarafından kullanılabilir. Taşıtın başka kişiler tarafından kullanılması, kiraya verilmesi, devri ya da ticari amaçla kullanılması kesin olarak yasaktır. Bu tür fiillerin tespiti halinde, Kanunun 238. ve 241. maddeleri uyarınca idari para cezası, gecikme faizi, hatta bazı hallerde taşıta el konulması söz konusu olabilir.
Aynı doğrultuda Türkiye’ye getirilen taşıtların izin verilen süreden daha uzun süre Türkiye’de kalması (süre aşımı) halinde, söz konusu durum ihlal olarak değerlendirilir ve Kanun uyarınca idari yaptırımlar uygulanır. Bu nedenle taşıtın Türkiye’de kalış süresinin dikkatle takip edilmesi, süresi dolmadan yurtdışına çıkarılması ya da ilgili gümrük idaresine süresi içinde teslim edilmesi önem taşımaktadır.
Özetle, Türkiye’ye turistik kolaylık çerçevesinde taşıt getirmek isteyen kişilerin; 185 gün yurtdışında yerleşiklik durumunu teyit etmesi, taşıtın kendi adına kayıtlı olmasına dikkat etmesi, araçla birlikte geçerli pasaport, ehliyet, trafik sigortası ve gerekli durumlarda emeklilik belgesini ibraz etmesi, Türkiye’de aracın yalnızca kendisi, eşi ve çocukları tarafından kullanılmasına özen göstermesi ve kalış süresini düzenli olarak takip ederek süre aşımından kaçınması gerekmektedir.